Jaką metodę oceny ryzyka wybrać?
Zatrudniając pracowników pracodawca zobligowany jest do zapewnienia im bezpiecznych i higienicznych warunków pracy.
Jednakże, aby zagrożenia w pracy przynajmniej zminimalizować, muszą ocenić każde stanowisko pod względem ryzyka zawodowego. Pozwoli to im określić, jakie działania profilaktyczne muszą podjąć, aby zminimalizować skutki zagrożeń. Przed przystąpieniem do oceny danego stanowiska należy określić, jaką metodę się zastosuje. W poniższym tekście przedstawione zostały najpopularniejsze metody oceny ryzyka zawodowego oraz kryteria, jakie należy brać pod uwagę przy ich wyborze.
Czym jest ocena ryzyka zawodowego?
Pojęcie to ściśle związane z ryzykiem zawodowym, które wg. normy PN-N-18001 jest to prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń, związanych z wykonywaną pracą, powodujące straty, w szczególności wystąpienia u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych w wyniku zagrożeń występujących w danym środowisku pracy.
Zgodnie z powyższą definicją ocena ryzyka zawodowego jest to proces identyfikacji wszystkich zagrożeń występujących na danym stanowisku pracy, ich szacowaniu oraz określeniu działań minimalizujących lub całkowicie eliminujące określone zagrożenie.
Proces oceny ryzyka
Głównym celem oceny ryzyka zawodowego jest zapewnienie pracownikom bezpieczeństwa przed zagrożeniami występującymi w danym środowisku pracy oraz poprawą warunków pracy. Ocena ryzyka jest to czasochłonny i długotrwały proces, na który składają się następujące etapy:
-
zebranie niezbędnych informacji np. z dokumentacji techniczno- eksploatacyjnej maszyn i urządzeń, z rejestrów wypadków i chorób zawodowych, czy też wyniki pomiarów czynników szkodliwych i niebezpiecznych;
-
identyfikacja wszystkich zagrożeń związanych ze specyfiką ocenianego stanowiska. Identyfikacji ten dokonuje się na podstawie zebranych informacji;
-
oszacowanie ryzyka zawodowego związanego z określonym zagrożeniem. Polega ono na ustaleniu prawdopodobieństwa wystąpienia niepożądanych następstw danego zagrożenia oraz ciężkości tych następstw;
-
określenie, czy dane zagrożenie jest dopuszczalne. Na tym etapie należy ustalić kryteria oceny;
-
sformułowanie zaleceń dotyczących działań eliminujących lub ograniczających ryzyko zawodowe;
-
skonsultowanie z pracownikami lub ich przedstawicielami wyniki oceny ryzyka oraz przedstawić im propozycje działań eliminujących, lub ograniczających ryzyko zawodowe;
-
wdrożenie ustalonych działań eliminujących lub zmniejszających ryzyko;
-
sprawdzenie skuteczności wdrożonych działań, a w razie konieczności przeprowadzić działania korygujące;
-
udokumentowanie oceny oraz zapoznanie z nią pracowników.
Należy pamiętać, że aby spełniała ona swój główny cel, musi być sporządzona rzetelnie, kompletnie oraz zgodnie z rzeczywistością. Ocena ryzyka musi być również na bieżąco aktualizowana. Każdy zakup maszyny i urządzenia, utworzenie lub przeniesienie stanowiska oraz rozbudowanie budynku generować może nowe zagrożenia w pracy.
Najpopularniejsze metody oceny ryzyka
Przy dokonywaniu oceny ryzyka dla określonego stanowiska fundamentalne jest również dobór odpowiedniej metody. Dzieli się je na jakościowe i ilościowe. Metody oceny ryzyka zawodowego różnią się od siebie takimi elementami, jak:
-
sposobem postępowania podczas zbierania informacji o ryzyku
-
rodzajem informacji niezbędnych do przeprowadzenia oceny
-
kryteriami stosowanymi podczas oceny
-
zakresem zastosowań poszczególnych metod.
Poniżej przedstawiam najpopularniejsze metody.
RISK SCORE
Risc score należy do jakościowych metod oceny ryzyka w miejscu pracy i składa się z czterech etapów. W pierwszym etapie należy określić i opisać obszar występowania zagrożenia, dla którego zostanie przeprowadzona ocena. Następny etap to sporządzenie listy zidentyfikowanych zagrożeń, stanowi to podstawę do przeprowadzenia oceny metodą risc score. Trzeci etap to oszacowanie ryzyka dla danego zagrożenia. Czwarty etap to wartościowanie ryzyka. Do tego celu używa się poniższego wzoru:
R= PxExS, gdzie:
R- wskaźnik ryzyka
P- wskaźnik prawdopodobieństwa wystąpienia zdarzenia wypadkowego
E- czas ekspozycji na czynnik niebezpieczny
S- możliwe skutki oraz ich ciężkość.
W metodzie tej szacowanie parametrów odbywa się na podstawie opracowanych skal opisowych lub liczbowych.
Pięć kroków
Kolejną często stosowaną metodą oceny ryzyka zawodowego jest metoda pięciu kroków, według której ryzyko zawodowe jest iloczynem czterech parametrów:
P- prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanego zdarzenia
F- ekspozycja na czynniki niebezpieczne
S- skutki oraz ich ciężkość
I- liczba narażonych na niebezpieczeństwo osób.
Zgodnie z powyższym, wskaźnik ryzyka R oblicza się na podstawie poniższego wzoru:
R=PxFxSxI
Niepodważalną zaletą tej metody jest większa liczba parametrów, które zmniejszą ryzyko popełnienia błędu, natomiast wynik tej metody jest bardziej obiektywny aniżeli w innych metodach.
Norma 18002:2011
Norma 18002:2011 jest to jakościowa metoda szacowania ryzyka zawodowego, która opiera się głównie na dwóch parametrach: na prawdopodobieństwie wystąpienia niepożądanego zdarzenia oraz na ciężkości następstw. Metoda ta składa się z następujących etapów:
-
określenie granic obiektu, dla którego przeprowadzana jest ocena
-
sporządzenie listy wszystkich zidentyfikowanych zagrożeń
-
oszacowanie ryzyka zawodowego
-
wartościowanie ryzyka, czyli odczytanie jego wartości z matrycy.
Metoda to opiera się na skali trójstopniowej. Dla prawdopodobieństwa wystąpienia niepożądanego zdarzenia ryzyko wartościowane jest na podstawie matrycy, która przyjęła następujące wartości: mało prawdopodobne, prawdopodobne i wysoce prawdopodobne. Natomiast ciężkość następstw określa się według: małej szkodliwości, średniej dolegliwości oraz dużej szkodliwości. Wynik otrzymany na podstawie tej metodą staje się podstawą do określenia akceptowalności ryzyka i określeniu działań profilaktycznych.
JSA
Metoda JSA (Job Safety Analysis) jest metodą indukcyjną, która zakłada, że ryzyko zawodowe jest funkcją prawdopodobieństwa zdarzenia i jego konsekwencji. Opiera się ona na trzech parametrach i obejmuje ona cztery etapy (określenie granic obiektu, sporządzenie listy zagrożeń, oszacowanie ryzyka oraz wartościowanie ryzyka).
Prawdopodobieństwo konsekwencji P oblicza się na podstawie poniższego wzoru:
P=FxOxA, gdzie
F- częstotliwość wystąpienia zagrożeń
O- prawdopodobieństwo zagrożeń
A- możliwość uniknięcia lub ograniczenia szkody.
Metoda ta powinna być stosowana do szacowania ryzyka związanego z zagrożeniami oraz ze zdarzeniami i sytuacjami niebezpiecznymi w środowisku pracy. W sposób jakościowy określa się możliwe skutki niepożądanego zdarzenia i ewentualną utratę zdrowia.
PHA
Kolejną popularną metodą szacowania ryzyka jest jakościowa metoda PHA. Jej głównym celem jest jakościowe określenie możliwości powstania wypadku oraz możliwych skutków wypadku i ewentualną utratę zdrowia. Szacowanie ryzyka metodą PHA opiera się na następujących etapach:
-
określenie granic obiektów, dla którego przeprowadza się ocenę,
-
stworzenie listy wszystkich zidentyfikowanych zagrożeń występujących na ocenianym stanowisku pracy,
-
oszacowaniu ryzyka,
-
wartościowanie ryzyka.
Wartość wskaźnika ryzyka W określa się na podstawie poniższego wzoru:
W=SxP, gdzie:
S- oznacza stopień szkód
P- prawdopodobieństwo szkód zdarzenia.
Warto podkreślić, że metoda ta może być już zastosowana na każdym etapie badań, konstruowania oraz budowy, np. podczas prac rozwojowych czy też przy modyfikacjach maszyn i urządzeń.
Kryteria wyboru metody oceny ryzyka zawodowego
Przepisy regulujące kwestie BHP w zakładzie pracy nakładają na pracodawcę obowiązek przeprowadzania oceny ryzyka, jednakże nie określają metody szacowania ryzyka. Wyboru metody dokonuje specjalnie powołany zespół i osoby wykwalifikowane. Przy jej wyborze kierować się powinni następującymi kryteriami:
-
poziom doświadczenia i kwalifikacji osób zajmujących się oceną ryzyka oraz przewidzenie skutków, jakie niesie ze sobą brak odpowiedniej wiedzy;
-
rodzaj informacji opisujących warunki środowiskowe na ocenianym stanowisku pracy;
-
poprawność, kompletność i wiarygodność posiadanych informacji;
-
wpływ przyjętych parametrów na wyniki oceny;
-
wady i zalety określonych metod.
Zaleca się, aby stosować metody, które oparte się na wielu parametrach, gdyż uzyskuje się wtedy najbardziej wiarygodny wynik. Takimi metodami z pewnością są Risk Score oraz metoda Pięciu Kroków.
Czy wiesz, że…większość kar nałożonych na pracodawców przez Państwową Inspekcję Pracy dotyczyło błędów związanych z oceną ryzyka zawodowego? Najczęstszą nieprawidłowością był zaniżony szacunek przewidywanych skutków i prawdopodobieństwa wystąpienia niepożądanych zdarzeń niebezpiecznych wynikających, albo ze źle dobranej metody oceny lub z nieaktualnych informacji.
Podsumowanie
Odpowiednio dobrana metoda oceny ryzyka wpływa nie tylko na cały proces oceny ryzyka zawodowego, ale przede wszystkim na bezpieczeństwo pracowników. Dlatego też warto skorzystać z usług wyspecjalizowanych firm, które wybiorą metodę do specyfiki danego przedsiębiorstwa.
