5 Podstawowych błędów w ocenie ryzyka zawodowego
Każdy z Was z pewnością spotkał się z pojęciem oceny ryzyka zawodowego. Dla osób, które zatrudniają pracowników często przeprowadzenie jej, spędza sen z powiek.
I nic w tym dziwnego, bo to właśnie od niej w dużej mierze zależy bezpieczeństwo pracownika i dlatego też dokumentacja ta musi być sporządzona rzetelnie, kompletnie oraz dotyczyć każdego aspektu pracy. Nawet najmniejszy błąd może doprowadzić do nieszczęśliwego wypadku. Musi być ona również na bieżąco aktualizowana. Każdy zakup nowej maszyny i urządzenia, utworzenie stanowiska pracy oraz zmiany organizacyjne mogą stwarzać nowe zagrożenia. Obowiązek przeprowadzenia oceny ryzyka wynika z rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów BHP. Proces oceny ryzyka musi być przeprowadzony po okiem specjalistów. Dzięki temu unikniesz m.in. błędów przedstawionych poniżej.
Dlaczego ocena ryzyka zawodowego jest ważna?
Jak już zostało stwierdzone, prawidłowo przeprowadzona ocena ryzyka wpływa na bezpieczeństwo w danym zakładzie pracy, ponieważ dzięki niej identyfikowane są zagrożenia, analizowane ryzyko zawodowe oraz wdrażane odpowiednie działania minimalizujące lub eliminujące ryzyko zawodowe. Ocena ryzyka zwiększa również świadomość bezpiecznego wykonywania obowiązków wśród pracowników. Znajomość zagrożeń oraz skutków, jakie ze sobą niosą, sprawia, że pracownik jest bardziej uważny. Co w ostateczności wpływa na zmniejszenie się wypadkowości w pracy.
Najczęstsze błędy w ocenie ryzyka zawodowego
Ze względu na to, iż ocena ryzyka jest procesem skomplikowanym i czasochłonnych, to popełnienie błędów jest tylko kwestią czasu. Mogą one przytrafić się na każdym etapie procesu. Poniżej przedstawiam najczęstsze błędy w ocenie ryzyka zawodowego.
Powierzenie przeprowadzenia oceny ryzyka zawodowego niekompetentnej osobie
Jednym z etapów procesu oceny jest powołanie odpowiedniego zespołu. Przepisy BHP nie określają, kto w takim zespole może się znaleźć. Przyjmuje się, że w jego skład powinni wejść m.in.:
- osoba, która kieruje pracownikami (kierownik produkcji, brygadzista itp.);
- lekarz medycyny pracy;
- pracownicy lub ich przedstawiciele;
- pracownik służby BHP lub osoba wykonująca zadania tej służby.
Ważne jest, aby osoby, które oceniają określone stanowisko pod kątem zagrożeń, posiadały wiedzę odnośnie specyfiki danego przedsiębiorstwa, potrafiły zidentyfikować zagrożenia oraz je oszacować, potrafiły przewidzieć skutki następstw zagrożenia oraz potrafiły sformułować i wdrażać działania, które zminimalizują lub wyeliminują ryzyko.
Brak w zespole osoby z taką wiedzą lub zaangażowanie kogoś, u kogo taka wiedza jest za mała, wpływa negatywnie na cały proces oceny. W efekcie źle przeprowadzona ocena sprawi, że zmniejszenie wypadkowości w pracy nie dojdzie do skutku.
Nieprawidłowa identyfikacja zagrożeń
Identyfikacja zagrożeń jest najważniejszym elementem oceny. Pozwala bowiem na analizę ryzyka zawodowegooraz sformułowanie działań zapobiegawczych na ocenianym stanowisku. Od jej prawidłowego przebiegu zależą również następne etapy. Na tym kroku ważne jest, aby zagrożenia te wszystkie wychwycić. Brak zidentyfikowanego zagrożenia lub nieprawidłowe przydzielenie zagrożenia do ocenianego stanowiska może być tragiczne w skutkach dla pracownika. Również zignorowanie ważnego zagrożenia może doprowadzić do tragedii. Np. jeżeli w pracy dekarza nie zostanie uwzględnione zagrożenie związane z upadkiem z wysokości, to pracownik ten z pewnością nie zastosuje zabezpieczeń i w wyniku nieszczęśliwego upadku może doznać ciężkiego uszkodzenia ciała lub nawet ponieść śmierć.
Nieprawidłowe oszacowanie ryzyka zawodowego związanego z zagrożeniem
Szacowanie ryzyka zawodowego związanego z danym zagrożeniem polega na ustaleniu prawdopodobieństwa jego wystąpienia oraz skutków, jakie ze sobą niosą. Można je określić m.in. na podstawie danych statystycznych dotyczących wypadków i niepożądanych zdarzeń w danym zakładzie pracy, opinii pracowników i ekspertów, czy też wyników badań eksperymentalnych lub epidemiologicznych. Do szacowania ryzyka można wybrać różne metody np.: wg. PN-N-18002, wstępnej analizy zagrożeń, metoda Risc Score, czy też metoda JSA (Job Safety Analysis). Co może być przyczyną źle przeprowadzonego oszacowania ryzyka zawodowego? Po pierwsze, źle dobrana metoda. Po drugie, źle odczytane dane statystyczne lub wyniki badań. Po trzecie, zignorowanie innych istotnych elementów mogących mieć wpływ na przebieg tego procesu (np. sugestii pracowników lub ich przedstawicieli).
Najczęstszym błędem w szacowaniu ryzyka jest „zakłamywanie” możliwości wystąpienia danego zagrożenia np. określenie, że dane ryzyko jest mało prawdopodobne w przypadku, gdy w rzeczywistości tak naprawdę jest wysoce. Jako przykład może posłużyć tu praca pielęgniarki. W ocenie ryzyka przy zagrożeniu dotyczącym możliwością zarażenia się chorobą określono je jako „mało prawdopodobne”, mimo iż ta grupa zawodowa ze względu na bezpośredni kontakt z pacjentem jest wysoce narażona na to zagrożenie. Konsekwencje źle oszacowanego zagrożenia mogą być dla pielęgniarek tragiczne.
Brak zaplanowania działań korygujących lub zapobiegawczych
Identyfikacja, analiza i szacowanie ryzyka zawodowego stają się podstawą do sformułowania i wdrożenia działań zapobiegawczych i korygujących dane zagrożenie. Na tym etapie określa się m.in. jakie środki ochrony indywidualnej i zbiorowej zastosować do danego zagrożenia. Ma to na celu ochronę zdrowia i życia pracownika od momentu wejścia do zakładu pracy, aż po jego opuszczenie. Brak zaopatrzenia pracowników w niezbędne środki sprawia, że ignorują oni dane zagrożenie i pracują z narażeniem siebie i innych. Na przykład podczas lutowania pracownik nie założył okularów ochronnych, ponieważ nie były one zalecone w karcie oceny ryzyka zawodowego. W wyniku odbryzgu gorącej cyny w kierunku oka stracił on wzrok i nie mógł on dalej wykonywać swoich obowiązków.
Niesporządzenie dokumentacji oceny ryzyka zawodowego
Ostatnim etapem oceny ryzyka jest sporządzenie odpowiedniej dokumentacji oraz przedstawienie jej pracownikom. Należy podkreślić, że jest to czynność obowiązkowa i nie może zostać zlekceważona lub potraktowana wybiórczo. Stanowi bowiem ona dowód na to, że ten proces faktycznie miał miejsce i zastosowano odpowiednie działania zapobiegawcze. Tego typu dokumentacja służy nie tylko do spełnienia wymagań prawnych, ale przede wszystkim jest ona źródłem informacji dla pracowników. Jej brak sprawia, że łamane są wszelkie zasady i przepisy BHP zarówno ze strony pracownika, jak i przedsiębiorcy.
Czy wiesz, że… Brak odpowiedniej dokumentacji oceny ryzyka zawodowego stanowi naruszenie podstawowych praw pracowniczych, a co za tym idzie, poważne konsekwencje prawne dla pracodawcy? Pracodawca, który zaniechał sporządzenia dokumentacji oceny ryzyka, podlega karze grzywny w wysokości od 1000 zł do 30 000 zł. W samym 2019 r. Państwowa Inspekcja Pracy przeprowadziła ponad 73 tys. kontroli w miejscach pracy, biorąc pod lupę legalność zatrudnienia, czas pracy, wypłatę wynagrodzeń i innych świadczeń oraz stanu BHP w firmach. Największy odsetek stanowiły kontrole dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy, bo aż 48,3%! W sumie inspektorzy PIP nałożyli na przedsiębiorców mandaty (było ich ponad 16 tys. zł) na łączną kwotę 19,3 mln zł. Dla porównania mandaty te w 2018 r. opiewały na kwotę około 18 mln zł, zaś ich ilość wynosiła ok 15 tys.
Przedstawione powyżej błędy są najczęściej wykrywane podczas niezapowiedzianych kontroli Państwowej Inspekcji Pracy. Wynikają one najczęściej z braku odpowiedniej wiedzy, z pośpiechu oraz z ignorancji. Pracodawcy często traktują BHP, jako zło konieczne, które trzepa spełnić i dla „świętego spokoju” pobieżnie przygotowują dokumentację oceny ryzyka. Jednakże błędów w ocenie ryzyka można uniknąć np. poprzez zaangażowanie odpowiednich specjalistów zewnętrznych, którzy na każdym etapie służą swoją wiedzą, doświadczeniem oraz radą. Dzięki nim dokument ten sporządzony będzie rzeczowo, kompletnie i co najważniejsze, będzie wolny od błędów.
