WZÓR - Jak napisać instrukcję BHP?

Skoro czytasz ten tekst, to znaczy, że stoisz przed ważnym dla swojej firmy zadaniem, ponieważ potrzebujesz opracować instrukcję BHP. Chcesz wiedzieć jakie są rodzaje instrukcji? Kto powinien ją opracować? Czy jest to łatwe zadanie? I w końcu, jak opracować swoją instrukcję BHP?

 Niniejszy artykuł podzieliliśmy na kilka etapów, w których stopniowo będziesz odkrywać wiedzę niezbędną do opracowania instrukcji BHP. 

Rodzaje dostępnych instrukcji BHP

Zanim wyróżnimy rodzaje naszych instrukcji BHP warto omówić czym w ogóle jest taka instrukcja sama w sobie. Rozbijając określenie "instrukcja bhp" na czynniki pierwsze można stwierdzić że:

• instrukcja - tutaj z pomocą zwracamy się do Słownika Języka Polskiego, który podpowiada nam, że jest to "zbiór przepisów ustalających sposób postępowania w jakiejś dziedzinie" lub "dokładne pouczenie, wskazówka";
• bhp - bezpieczeństwo i higiena pracy - powszechnie stosowane określenie obejmujące zagadnienia bezpiecznego i higienicznego wykonywania pracy, obejmując również ergonomię, medycynę, ekonomię, psychologię oraz techniczne bezpieczeństwo pracy. Więcej na ten temat można znaleźć na Wikipedii pod hasłem bezpieczeństwo i higiena pracy.

Podsumowując:

Instrukcja BHP jest zbiorem nakazów, zakazów, wskazówek oraz wytycznych określających w sposób jasny i przejrzysty zasady postępowania zgodnie z przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy.

Choć to wydaje się absurdalne, instrukcje BHP możemy podzielić na kilka rodzajów.

1. Instrukcje przy obsłudze konkretnego sprzętu, urządzenia lub maszyny (np. przy obsłudze wiertarki)
2. Instrukcje przy wykonywaniu konkretnych prac bądź czynności (np. przy ręcznych pracach transportowych)
3. Instrukcje stanowiskowe (np. na stanowisku montera instalacji elektrycznej i telekomunikacyjnej)
4. Instrukcje udzielania pierwszej pomocy

Obowiązkowa czy nie?

Pośród setek, a nawet tysięcy dziwnych zachowań przedsiębiorców, pracodawców itp. można zauważyć pewną przypadłość. Ludzie wykonują pewne rzeczy, wierzą w słuszność tego co robią nie mając najmniejszych podstaw wiedzy, żeby odpowiedzieć na pytanie "DLACZEGO?PO CO?".

No właśnie... dlaczego szukasz instrukcji BHP? Dlaczego masz je w swoim zakładzie? Często takie osoby milczą i nie odpowiadają nic, a umysł podpowiada: "bo mi szwagier powiedział, że muszę takie mieć", "bo księgowa coś tam wspomniała", "bo sąsiad ma firmę i też ma, to nie będę gorszy", "bo ...." no i tak można wymieniać i wymieniać. 

Fakty są takie, i tutaj uwaga, sąsiad ma rację, księgowa i szwagier również.

Nie zmienia to faktu, że nadal nie wiesz dlaczego?

Z pomocą niczym grom z jasnego nieba wkracza do akcji KODEKS PRACY z działem X (dziesiątym) czyli BILBLIA BHP dla każdego. To co nas w tym momencie interesuje znajduje się pod Art. 237⁴

Art. 237⁴

§ 1. Pracodawca jest obowiązany zaznajamiać pracowników z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczącymi wykonywanych przez nich prac.

§ 2. Pracodawca jest obowiązany wydawać szczegółowe instrukcje i wskazówki dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach pracy.

§ 3. Pracownik jest obowiązany potwierdzić na piśmie zapoznanie się z przepisami oraz zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy.

Powyższy cytat jasno określa obowiązek pracodawcy, ale nie wyczerpuje do końca tematu. Rozwinięcie i szczegóły znajdziemy wyszukując Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. 1997 nr 129 poz. 844) do pobrania tutaj.

§41

1. Pracodawca jest zobowiązany udostępnić pracownikom, do stałego korzystania, aktualne instrukcje bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczące:

   1) stosowanych w zakładzie procesów technologicznych oraz wykonywania prac związanych z zagrożeniami wypadkowymi lub zagrożeniami zdrowia pracowników,

   2) obsługi maszyn i innych urządzeń technicznych,

   3) postępowania z materiałami szkodliwymi dla zdrowia i niebezpiecznymi,

   4) udzielania pierwszej pomocy.

2. Instrukcje o których mowa w ust. 1, powinny odpowiednio określać czynności do wykonania przed rozpoczęciem danej pracy, zasady i sposoby bezpiecznego wykonania danej pracy, czynności do wykonania po jej zakończeniu oraz zasady postępowania w sytuacjach awaryjnych stwarzających zagrożenia dla życia lub zdrowia pracowników.

Wniosek:

Instrukcje BHP są obowiązkowe.

Po bardziej wnikliwej analizie powyższych punktów dowiadujemy się również, w jakich sytuacjach taką instrukcję należy opracować. "Instrukcja BHP przy poruszaniu się po zakładzie pracy" brzmi ABSURDALNIE. Będzie zupełnie zbędna w obiekcie biurowym, gdzie poruszanie się między pomieszczeniami nie stanowi dla nas żadnego zagrożenia. Z kolei biorąc na celownik hale magazynowe lub duże zakłady produkcyjne warto wziąć pod uwagę spisanie kilku zasad oraz zapoznać z nimi pracowników i osoby wizytujące zakład. W ten sposób unikniemy niepotrzebnych wypadków w postaci np. potrącenia przez wózek widłowy.

Kto opracowuje instrukcję BHP

 Z przepisów jasno wynika, że pracodawca ma obowiązek wydać szczegółowe instrukcje i wskazówki dotyczące BHP, udostępnić pracownikom instrukcje, zaznajomić ich z treścią tych instrukcji BHP, ale kto powinien być ich autorem? Kto powinien opracować instrukcję BHP? Nie ma na to pytanie jednoznacznej odpowiedzi ani konkretnego nakazu. Do zadań służby BHP należy opiniowanie instrukcji, nie ich opracowanie.

Instrukcję opracować może KAŻDY kto posiada wystarczającą wiedzę praktyczną i teoretyczną na temat danego procesu technologicznego bądź obsługi maszyny/urządzenia. Ostatecznie instrukcja ta musi zostać zatwierdzona przez służbę BHP w zakładzie pracy. Opierając się na tej informacji najlepszym rozwiązaniem będzie bez wątpienia zaangażowanie całej grupy pracowników wykonujących daną pracę do napisania instrukcji BHP lub osoby nadzorującej czyli kierownika zmiany itp. To te osoby mają najwięcej doświadczenia i znają problematykę pracy "od podszewki". Kolejnym bez wątpienia skutecznym rozwiązaniem jest oddelegowanie tego zadania zewnętrznej firmie zajmującej się usługami z zakresu Bezpieczeństwa i Higieny Pracy, dla których pisanie instrukcji BHP to codzienność.

Aktualizacja instrukcji BHP

Zapis w §41, ust. 1 (Dz.U. 1997 nr 129 poz. 844) jasno nas informuje o tym, że pracodawca ma udostępnić aktualne instrukcje bhp. Najbezpieczniej zatem aktualizować zapisy w instrukcji BHP zawsze, kiedy zachodzą jakieś zmiany w zakresie wykonywanych prac, lub zmienia się sprzęt z którego korzysta pracownik. Każda nowa czynność wykonywana w czasie pracy, przed albo po powinna być właściwie zapisana.

Zawartość instrukcji BHP

§41, ust. 2 wspomnianej wcześniej ustawy informuje nas o tym co powinna zawierać instrukcja BHP. Do podstawowych informacji jakie należy zawrzeć w instrukcji należą:

1. czynności przed rozpoczęciem pracy,
2. czynności wykonywane podczas pracy,
3. czynności po zakończeniu pracy,
4. postępowanie w sytuacjach awaryjnych.

 Dodatkowo warto wziąć pod uwagę jeszcze kilka informacji, np.:

1. informacje ogólne (kogo dotyczy niniejsza instrukcja),
2. czynności zabronione,
3. postanowienia końcowe.

W przypadku niektórych instrukcji (np. instrukcja bhp przy obsłudze czajnika) nadmiar tych informacji można uznać za fanaberię, co nie zmienia faktu, że warto wziąć pod uwagę wszystkie niezbędne wskazówki.

Wygląd instrukcji BHP

Na polskim rynku dostępnych jest ogrom producentów instrukcji, którzy stosują różne wariacje odnoszące się do kolorystyki, formy wykonania itp.. Niektóre posiadają ramkę wokół tekstu, inne mają ukośny kolorowy pasek (przekreślenie). Niektóre są rozbite na kilka stron, a inne z kolei rozpisane są na jednym arkuszu np. w dwóch kolumnach. Warto powiedzieć, że KAŻDA z tych wersji jest prawidłowa. Jak więc powinna wyglądać instrukcja BHP? Najważniejsze, aby była aktualna i czytelna. Dodatkowym atutem w oczach klientów postrzegających instrukcję BHP jest miejsce na "zatwierdzenie instrukcji" czyli podpis, który nie jest obowiązkowy. Instrukcje mogą być wykonane na folii samoprzylepnej, na płycie sztywnej PCV lub zwyczajnie na druku laminowanym. Nie ma to znaczenia.

Gdzie umieścić instrukcję BHP?

Wiele osób BŁĘDNIE twierdzi, że instrukcja bhp MUSI być na maszynie lub gdzieś obok. W ten sposób wiele zakładów pracy zawalonych jest biało-żółtymi planszami tu i tam, które tak sobie wiszą i zbierają kurz. Prawdę mówiąc dzięki temu zawsze istnieje prawdopodobieństwo, że znudzony pracownik przeczyta ją całą utrwalając w ten sposób wiedzę z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy. Ostatecznie warto przyznać, że nie ma takiego obowiązku, aby instrukcje były tak porozmieszczane. Wystarczy, że założymy odpowiednią teczkę lub segregator do którego pracownik będzie miał STAŁY i BEZPROBLEMOWY DOSTĘP. Z drugiej strony tak łatwa dostępność treści instrukcji powieszonej na ścianie wiele ułatwia i pozwala unikać grzebaniny w teczkach w poszukiwaniu właściwej instrukcji. Każda opcja jest korzystna. Teraz wybór należy do Ciebie!

Wzór opracowania instrukcji BHP - Case study

Przedzierając się przez linijki suchej teorii (niezbędnej - tak dla Twojej wiadomości) dotarłeś w końcu do sedna naszego poradnika i na konkretnym przykładzie za chwilę się przekonasz JAK PORACOWAĆ INSTRUKCJĘ BHP. Przedstawiony poniżej przykład nie jest ostateczną instrukcją BHP dlatego nie warto jej stosować jako gotowca w swoim zakładzie. Przedstawienie go poniżej ma na celu przygotowanie Ciebie do samodzielnego opracowania takiej instrukcji BHP. Zaprezentowana forma jest mocno uproszczona co w konsekwencji dyskwalifikuje materiał do wykorzystania jako gotowca. Jeżeli masz jakieś wątpliwości lub nie wiesz jak tego dokonać prawidłowo, skontaktuj się z nami.

W celu rozpoczęcia pracy otwórz sobie nowy plik w pakiecie biurowym umożliwiającym pisanie tekstów (np. MS OFFICE albo LIBRA OFFICE).

Na początek warto określić czego będzie dotyczył ten przykład. Pierwszy jaki przychodzi mi do głowy to zwykła wiertarka znanej marki produkującej inne sprzęty budowlane (logo w kolorze czerwonym). Wiertarka zasilana jest prądem elektrycznym o napięciu 230 V ze standardowego gniazda elektrycznego. W zestawie dołączona jest walizka do jej przechowywania, kilka akcesoriów (klucz do wierteł, miernik głębokości odwiertu) i instrukcja obsługi w języku polskim. To ostanie posłuży nam jako pomoc dydaktyczna do właściwego opracowania instrukcji BHP.

Tak jak wspominaliśmy wcześniej, nasza instrukcja będzie zawierała następujące elementy stanowiące nagłówki.

1. Informacje ogólne
2. Czynności przed rozpoczęciem pracy
3. Czynności wykonywane podczas pracy
4. Czynności po zakończeniu pracy
5. Czynności zabronione
6. Postępowanie w razie awarii
7. Postanowienia końcowe

Nagłówki oznaczone wyżej kolorem czerwonym są obowiązkowe i narzucone przez obowiązujące przepisy (§41, ust. 2 - Dz.U. 1997 nr 129 poz. 844).

W pierwszym nagłówku weźmiemy pod uwagę kilka podstawowych faktów:

1. do czego służy dany sprzęt?
2. jakie warunki należy spełnić przed jego użyciem?
3. kto może się podjąć użycia tego sprzętu?
4. jakie środki bezpieczeństwa należy stosować?

INFORMACJE OGÓLNE  

1. Niniejsza instrukcja BHP dotyczy właściwej i bezpiecznej obsługi wiertarki (model XYZ), która służy do wiercenia otworów w ścianach, podłogach, sufitach itp. Istnieje możliwość zastosowania specjalistycznych nakładek do szlifowania. Wykorzystywanie urządzenia do innych celów jest surowo zabronione.

2. Do pracy z wiertarką może przystąpić pracownik, który: jest pełnoletni, posiada odpowiednią wiedzę z zakresu bezpiecznej obsługi sprzętu, przeszedł szkolenie BHP oraz instruktaż stanowiskowy.

3. Do pracy należy przystąpić będąc wypoczętym i trzeźwym.

4.Podczas używania wiertarki należy stosować niezbędne ochrony osobiste (okulary ochronne, ochronniki słuchu).

Następnym elementem są czynności jakie musimy wykonać przed rozpoczęciem pracy. Zaliczamy do nich wszystkie czynności przygotowujące nas do rozpoczęcia pracy z wiertarką.

CZYNNOŚCI PRZED ROZPOCZĘCIEM PRACY

1. Zapoznać się z instrukcją obsługi i/lub DTR wiertarki XYZ.

2. Zaplanować przebieg pracy z wiertarką XYZ.

3. Sprawdzić stan techniczny wiertarki (czy nie posiada pęknięć obudowy, uszkodzeń, czy kabel zasilający jest cały - nieprzerwany, nie brakuje izolacji).

4. Zapewnić właściwe oświetlenie miejsca pracy.

5. Przygotować niezbędne ochrony osobiste (okulary, ochronniki słuchu).

6. Przygotować  odpowiednie narzędzia i akcesoria (kabel przedłużający, wiertła, klucze do wierteł itp.).

7. Zdemontuj pozostawione narzędzia na wiertarce (wiertła).

8. Podłączyć wiertarkę XYZ do źródła zasilania. Sprawdzić poprawność pracy wiertarki bez obciążenia. Obserwować pracę wiertarki, czy nie wydaje niepokojących dźwięków, nie wibruje nadmiernie itp..

9. Upewnić się, że w pobliży nie znajdują się dzieci oraz osoby trzecie.

10. W razie wystąpienia jakichkolwiek wątpliwości co do sprawności sprzętu oraz bezpieczeństwa jego obsługi należy nie podejmować pracy z wiertarką XYZ oraz poinformować o tym fakcie bezpośredniego przełożonego.

Ta cześć instrukcji BHP jest często uznawana za najważniejszą ponieważ większość czasu spędzamy na tych czynnościach - czynności wykonywane podczas pracy. Na tym etapie wiemy, że nasza wiertarka jest sprawna, podłączona do zasilania, mamy przygotowane wszystkie ochrony osobiste, pomoce dodatkowe oraz zaplanowane prace.

CZYNNOŚCI WYKONYWANE PODCZAS PRACY

1. Zamontuj wiertło przy użyciu odpowiedniego klucza. Dopilnuj, aby wiertło było dokręcone prawidłowo uniemożliwiając jego odkręcenie się podczas pracy.

2. Wykonywać jedynie prace zaplanowane, zgodne z dokumentacją oraz przeznaczeniem wiertarki.

3. Podczas pracy nie doprowadzać do przegrzania się urządzenia. Najlepiej wykonywać prace w sposób interwałowy.

4. Zapewnić odpowiednią ilość kabla przedłużającego, aby uniknąć pracy z naprężonym przewodem zasilającym.

5. Pracować w ochronach osobistych.

6. Pracę z wiertarką należy przeprowadzać z dala od substancji i cieczy łatwopalnych.

7. Praca z wiertarką może odbywać się w miejscu suchym, nie narażając jej na zamoczenie, zawilgocenie (w pobliżu akwenów wodnych, podczas deszczu itp.).

8. Transportowanie wiertarki może odbywać się jedynie po jej całkowitym wyłączeniu, zatrzymaniu i odłączeniu od źródła zasilania.

Jest to ostatni etap pracy z wiertarką, ale nie ostatni element instrukcji. Jest równie ważny co wszystkie powyższe.

CZYNNOŚCI PO ZAKOŃCZENIU PRACY

1. Odłącz wiertarkę od źródła zasilania wyjmując kabel zasilający z gniazdka elektrycznego.

2. Odczekaj kilka minut do ostudzenia wiertła. Zdemontuj wiertło odkładając je na miejsce składowania/magazynowania.

3. Oczyść wiertarkę oraz stanowisko pracy pozostawiając miejsce czyste i suche.

4. Zabezpiecz wiertarkę przed dostępem osób nieupoważnionych do jej użycia.

Wykaz zabronionych lub też zakazanych czynności to nic innego jak wypunktowane działania których nie wolno nam wykonywać podczas pracy z wiertarką.

CZYNNOŚCI ZABRONIONE

1. Używanie wiertarki niesprawnej, niekompletnej lub podłączonej do niesprawnej instalacji elektrycznej.

2. Uruchamianie wiertarki z niedokręconym narzędziem (wiertłem, mieszadle itp.).

3. Używanie wiertarki w warunkach o dużym zawilgoceniu, w pobliżu akwenów wodnych, w narażeniu na opady atmosferyczne.

4. Zatrzymywanie dłońmi lub narzędziami obracającej się głowicy wiertarki.

5. Chwytanie dłońmi wierteł bezpośrednio po zakończeniu pracy. Należy odczekać kilka minut aby uniknąć poparzeń.

6. Serwisowanie i konserwacja wiertarki przez osoby nieupoważnione i nie posiadające odpowiednich kwalifikacji.

7. Używanie wiertarki niezgodnie z przeznaczeniem określonym w DTR i/lub instrukcji obsługi.

8. Podejmowanie pracy bez stosowania ochron osobistych.

9. Podejmowanie pracy w nieodpowiednim ubraniu zawierającym zwisające elementy, bez upiętych włosów oraz w rękawicach ochronnych ze względu na ryzyko przechwycenia przez obracającą się głowicę wiertarki.

Zawsze tworząc tą cześć instrukcji mam głęboką nadzieję, że jej wytyczne NIGDY NIE BĘDĄ potrzebne i są jedynie proformą. Niemniej jednak jest to obowiązkowa pozycja w naszej instrukcji.

POSTĘPOWANIE W RAZIE AWARII I WYPADKU

1. W razie wystąpienia jakichkolwiek objawów nieprawidłowej pracy wiertarki (wibracje, nadmierny hałas itp.) należy przerwać pracę z wiertarką, poinformować bezpośredniego przełożonego i wiertarkę oznaczyć jako niesprawną.

2. W razie wystąpienia zagrożenia pożarowego należy postępować zgodnie z instrukcją postępowanie na wypadek powstania pożaru.

3. W razie wystąpienia zdarzenia wypadkowego należy poszkodowanemu udzielić pierwszej pomocy nie ruszając go z miejsca (jeżeli istnieje zagrożenie zdrowia życia dla poszkodowanego lub innych osób w miejscu wypadku, poszkodowanego należy przenieść w bezpieczne miejsce), miejsce wypadku pozostawić w stanie nienaruszonym, niezwłocznie powiadomić właściwe służby ratownicze oraz bezpośredniego przełożonego.

Ostatnim elementem naszej instrukcji są postanowienia końcowe. Ich charakter jest podobny jak w informacjach ogólnych, ale treścią i przekazem mają dopełnić wszystkie wskazane powyżej punkty.

POSTANOWIENIA KOŃCOWE

1. Serwis oraz konserwację wiertarki może przeprowadzać jedynie wykwalifikowany pracownik.

2. Nie przystępować do pracy w razie złego samopoczucia, poinformować przełożonego.

Jak widać opracowanie instrukcji BHP nie należy do zadań najtrudniejszych, choć pewne podstawy wiedzy trzeba znać, aby w ogóle podjąć się tego zadania. Jeżeli potrzebujesz opracować instrukcję, warto skorzystać z gotowych instrukcji oferowanych przez nasz sklep, które znajdziesz tutaj. Mamy ich w ofercie ok 1500 i wszystkie są dostępne w wersji elektronicznej lub planszowej gotowej do powieszenia.